درس اخلاق در جبههها
حقیقت و ماهیت این انسان، روح است؛ بدن، مرکبی عاریتی در دست روح میباشد. این روح انسانی، صفات مختلفی دارد؛ یکی از صفات برجسته روح و روان انسان، صفتی است که در علم اخلاق شجاعت نامیده میشود.
شجاعت، صفتی بسیار زیبا و نیرویی برای روح است که صفت مقابل آن، جبن میباشد
جبن یکی از پلیدترین و کثیفترین صفات انسانی است؛ همچنانکه شجاعت یکی از شریفترین صفات انسانی است؛ علمای اخلاق، شجاعت و نیرو و قوت روح انسان را در دو بعد بررسی میکنند:
بعد اول: شجاعت در مقابل حوادث و در مقابل انسانهای دیگر؛
برخی از انسانها این شجاعت را دارند و در مقابل حوادث از همرزم و همآورد و حریف خود، هراسی ندارد و حمله میکند؛ یا حریف را از پا در میآورد و یا خود کشته میشود. این قوت، شجاعت روحی است که زبون و عاجز و فراری نیست و همان معنایی است که اسلام به سربازان خود در مقابل دشمنان به آن توصیه میکند.
در نبرد رو در رو با دشمن، جبن به قدری ناپسند است که شرع آن را حرام کرده است و آنرا یکی از گناهان کبیره شمرده است؛ به نام «الفرار منالزهق» یعنی از مقابل دشمن فرارکردن.
فرارکردن از مقابل دشمن در صحنه نبرد، از گناهان کبیره است؛ مگر اینکه هدف از فرارکردن از مقابل دشمن، یافتنمحل بهتر و مناسبتری برای نبرد، یا پیوستن به گروه همرزمان برای ادامه نبرد باشد؛ که به فرموده قرآن، این مورد استثناء است. «إلا متحرفاً لقتال أو متحیزاً إلى فئة» (الأنفال/16)
بعد دوم: بعد دیگر شجاعت انسان، شجاعت در مقابل هوی و هوسهای نفسانی است؛ شجاعتی که به سبب آن انسان میتواند بر هوسها پیروز شود؛
شاعر میگوید:
ظفر آن نیست که در معرکه غالب گردی
بر سر نفس گذشتن ظفر مردان است
نتیجه این بعد مهم شجاعت، غلبه و پیروزی بر دشمن بزرگ انسان، یعنی هوی و هوس است. دشمنی که قویتر و ماندگارتر از دشمنان دیگر است.
این دشمن همواره با ماست و ما همیشه و در هر کاری باید با آن در حال جنگ باشیم.
و لذا این جمله کوتاه از پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله روشنگر این بعد شجاعت است که میفرماید: «أشجع الناس من غلب هواه» (الأربعون حدیثا، الحدیثالرابع والعشرون، ص55) شجاعترین انسانها، کسی است که بر هوای نفس غالب شود؛ که غلبه بر نفس بالاتر و برتر از پیروزی بر دشمن است؛ بعضی از بندگان خدا در هر دو بعد شجاعت داشتهاند؛ چنین انسانهایی هم در مقابله با دشمن شجاعاند و دشمن را از پا در میآورند و هم در مرحله مقابله با نفس شجاعاند و نفس را بر زمین میزنند و پیروز میشوند و این نشانه انسان کامل است و ما نیز باید اینچنین باشیم.
اگر انسان خود را در محک آزمایش قرار ندهد و خودشناس نباشد، انسانی ناقص و جاهل است؛ انسانی که خود را در آینه روحش نبیند، انسانی بیمحتواست. انسان کامل، انسانی است که در هر دو مرحله و جبهه قوی و شجاع باشد.
دوستان عزیز!
قطار انسانها روان است، قطار این جهان دارد میرود، شبانهروز ما را به سوی هدفی میبرد، شبانهروز ما را به سوی یک عالمی دیگر سوق میدهد؛
چه شما اینجا بنشینی چه مشغول فعالیت بشوی، چه گناه برای خودتان درست کنید، چه ثواب برای خودتان درست کنید.
دوستان عزیز! سپاهیان محترم! اینجا باید مدرسه تکامل باشد، محل حضور شما باید محل درس انسانیت و کمالات باشد؛ اگر روزانه یک درس از معارف اسلامی را فرابگیرید، در آخر سال درسهای زیادی فرا خواهید گرفت؛ اگر روزانه یک نقص از نواقص روحی را در اینجا از خود رفع کنیم، گامی بزرگ در مسیر تکامل برداشتهایم که انسان برای تکامل آفریده شده است.
درس اخلاق آیةالله مشکینی(ره) در جمع رزمندگان اسلام با تلخیص