بسم الله الرحمن الرحیم
با توجه به نقش دو نیروی روحانیت و روشنفکری در انقلاب مشروطیت در این جا اشاره ای به نقش روحانیت در مشروطیت خواهیم کرد.
1- روحانیت:
در
دوران انقلاب مشروطه ، روحانیت مؤثرترین نیروی سیاسی بود که از نهضت حمایت
کرده و رهبری آن را به دست گرفت . اندیشه ها و نیرو هایی که مشروطه را
ساختند متفاوت بودند اما در فضای مذهبی حاکم بر جامعه ایران ، هیچ فعالیت
سیاسی و هیچ اندیشه ای بدون حمایت علما راه به جایی نمی برد .
سه
نفر از علمای بزرگ که در انقلاب مشروطه نقش فعالی داشتند عبارت اند از :
سید محمد طباطبایی ، سید عبدالله بهبهانی و دیگری شیخ فضل الله نوری . سید
محمد طباطبا یی ، رو حانی برجسته ی نهضت مشروطیت بود که در حوزه «فکر و
عمل» پیش رفت . یعنی هم در تدوین ایدئو لوژی و هم در بسیج مردم نقش داشت .
وی در فعالیت های خود برضد حکومت عین الدوله با قاطعیت فراوانی «عدالتخانه»
و «مجلس» یا انجمنی را که در خدمت مردم باشد ، در خواست می کرد . در جای
دیگر سید محمد طباطبایی ، با صراحت بیشتری ، هدف خود یعنی تاسیس عدالتخانه و
مجلس و بالنتیجه حذف استبداد را بیان می دارد و می گوید که از حکومت جز
«دادگری» نمی خواهد و هدف او بنیانگذاری مجلسی است که وسیله آن به دست آید
که چه اندازه مردم بیچاره ایران از ستم حکومت های محلی رنج می کشند .
او می گوید که :
« دادگری ، اجرای قانون اسلام و تاسیس مجلسی که با پادشاه و گدا یکسان رفتار کند ، می خواهد » 1
آیت اله نوری همدانی گفت: انقلاب اسلامی ایران موجب گسترش موج اسلام خواهی و بیداری آزادی خواهان و ملت های مظلوم شد.